PQT

Đến cố đô, nghĩ về tờ báo của dân!

16 giờ 30, ngày 6.7.2018, máy bay hạ cánh sân bay Phú Bài. Mấy bữa nay nắng nóng như thiêu như đót. Hà Nội hơn 40 độ C; Huế cũng ngót nghét 39 độ C.

Một số hình ảnh báo Dân tại Hội thảo khoa học báo Dân trong dòng chảy báo chí cách mạng (6/7/1938 - 6/7/2018) tại TP.Huế.

Trong một tháng, 2 lần tồi đến Huế yêu thương. Lần này, đồng nghiệp Hồng Hạnh và Dương Phước Thu nhiệt thành nói tôi ra Huế để dự hội thảo báo DÂN. Ông già này lại chiếc ba lô nhẹ tênh lên đường. Thôi thì bạn bè yêu mến, còn sức lực, ham học hỏi, cứ vậy mà đi.

Ngày 6 tháng 7, nhân kỷ niệm 80 năm ngày báo DÂN ra số đầu (6-7-1938 - 6-7-2018), tại Tp. Huế diễn ra cuộc hội thảo khoa học “Báo DÂN trong dòng chảy báo chí cách mạng”. DÂN là tuần báo công khai của Xứ Ủy Trung Kỳ, xuất bản tại Huế năm 1938, phát hành rộng rãi lúc bấy giờ. DÂN xuất bản được 17 số thì bị Nhà cầm quyền Pháp đình bản, đóng cửa. Báo DÂN số 1, trên trang nhất ghi rõ tôn chỉ mục đích, phương châm hành động, do nhà cách mạng Phan Đăng Lưu viết, nổi bật ba điều: “1/DÂN đúng như tên gọi của nó là tờ báo của dân, những ý muốn chính đáng, những lới phàn nàn có căn cứ đều được bày tỏ trên tờ báo này. 2/DÂN yêu cầu anh chị em gắng thế nào cho mỗi làng, mỗi sở công, sở tư, mỗi trường học, mỗi nhà máy, ít nhất cũng được một bạn đọc. 3/DÂN yêu cầu anh chị em đối với nó thấy có khuyết điểm gì cứ thành thật chỉ trích, để sửa đổi dần cho thành một cơ quan ngôn luận hoàn toàn”.

Cùng nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm tại Hội thảo "80 năm báo Dân" (6/7/2018).

Các nhà cách mạng tiền bối đều là những nhà báo lớn. Đối với họ, làm báo, viết báo là để tuyên truyền, cổ động, tổ chức cách mạng, tập hợp dân chúng. Hãy lắng nghe “Những ý muốn chính đáng, những lời phàn nàn có căn cứ” của dân, thông qua báo chí. Né tránh báo chí là né tránh chính mình. Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Bí thư Trung ương Đảng, nguyên Trưởng ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương nhấn mạnh điều này. Ông phát biểu tại cuộc hội thảo khoa học về báo DÂN ngày 6 tháng 7, nhắc đến việc cán bộ, đảng viên, các cơ quan công quyền cần lắng nghe hơi thở, lắng nghe “Những ý muốn chính đáng”, “những lời phàn nàn có căn cứ” của người dân. Những biểu hiện xa dân là hết sức nguy hại cho uy tín của Đảng, chính quyền. Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm nhắc đến những bài học vẫn nguyên vẹn tính thời sự của báo DÂN đối với các cơ quan báo chí ngày nay, đó là công việc tổ chức phát hành tờ báo được “Dân chúng ham chuộng” như Bác Hồ đã dạy tới dân chúng, mạng lưới phát hành sâu rộng tới mọi vùng miền; rằng tờ báo phải sống được từ phát hành, từ bán báo, từ bằng sự nỗ lực của chính mình.

Với các đồng nghiệp tại Hội thảo "80 năm báo Dân" (6/7/2018).

Nhà báo, nhà văn lão thành Phan Quang, nguyên Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, người có hơn 70 năm gắn bó với nghề báo, nghiệp văn gửi đến hội thảo tham luận, vẫn đau đáu một nỗi niềm: “Văn phong Phan Đăng Lưu (chủ bút báo DÂN) bình dân mà đầy trí tuệ. Ấy là do phải bươn chải để tờ báo có thể sống nhờ độc giả phần lớn là người bình dân, song sâu xa, căn cốt hơn theo chúng tôi nghĩ, là bắt nguồn từ tính cách một người viết gắn bó với dân, vì lợi ích của dân dám vượt lên tất cả, đương đầu với cái chết. Tính chiến đấu quyện với tính chất đời thường mà không dung tục ấy của báo chí cách mạng dường như nay đang bị lãng quên”.

Trước cuộc hội thảo báo DÂN 3 ngày, 3.7.2018, đồng nghiệp Tô Phán, Tổng giám đốc đài PT-TH Hà Nội phát biểu tại một diễn đàn chính thức về chất lượng đội ngũ cán bộ báo chí tại cơ quan mình; ông nói đài Hà Nội có 715 người, 500 biên chế, còn lại là hợp đồng, 140 cán bộ chủ chốt, mấy tiến sĩ, thạc sĩ,. Có tới 40% số người làm việc làng nhàng, không máu lửa, cứ diễn = đi ra đi vào, chất lượng công việc thấp, giao cho họ việc gì cũng khó khăn, đụng con ông nọ, cháu bà kia từ trung ương đến thành phố. Cuối năm bình bấu 100% lao động tiên tiến, họ không cãi ai, không chửi ai, không thể đuổi đội quân năng lực nhàng nhàng này được. Khi cần, phân công cán bộ đi tháp tùng lãnh đạo thành phố cũng không dám giao, mà không thể tinh giảm biên chế họ. Nếu sự thật đúng như vậy, thì điểu mà nhà báo Phan Quang nêu tai hội thảo là chí lý, chí tình. Đặt trong bối cảnh đó, rõ ràng hội thảo, sự luận bàn những bài học sâu sắc có thể rút ra từ báo DÂN, ấn phẩm công khai của Xứ ủy Trung Kỳ cách đây 8 thập niên là rất có ý nghĩa về đời sống báo chí nước nhà ngày nay; bao gồm cả việc lắng nghe “Những ý muốn chính đáng, những lời phàn nàn có căn cứ” mà nhà cách mạng tiền bối Phan Đăng Lưu, chủ bút báo DÂN đã khẳng định 80 năm trước.

Với các đồng nghiệp tại Hội thảo "80 năm báo Dân" (6/7/2018).

Sự đồng thuận của lòng DÂN, sức mạnh của nhân dân quyết định tất cả! Bài học sống còn này là mãi mãi, không bao giờ cũ. Quá đúng, quá hay, nhưng sự thật là, một bộ phận quan chức lại cứ ăn chặn của dân, vô cảm với dân, chỉ tìm cách vụ lợi, thu vén, tham nhũng, chia chác nhóm lợi ích.

***

Đến Huế lần này, gặp lại nhà văn, nhà báo Tô Nhuận Vỹ, Nguyễn Khắc Phê, Hoàng Thị Thọ, Đinh Khắc An… Tô Nhuận Vỹ hồi làm TBT tạp chí sông Hương vào Vũng Tàu  gặp ban biên tập báo Vũng Tàu - Côn Đảo hợp tác xuất bản tác phẩm “Tình yêu thời mắc dịch” của nhà văn  Colombia lừng danh Gabriel Garcia Marquez (6.3.1928 – 17.4.2014), từng đoạt giải Noben về văn chương. Thời ấy, nửa cuối những năm 80 của thế kỷ trước, đất nước rất khó khăn, đói kém – ngăn sông cấm chợ. Tạp chí Sông Hương đưa tác phẩm đã dịch thuật, báo Vũng Tàu - Côn Đảo bỏ vốn in ấn rồi cùng phát hành, kiếm chút lời phục vụ xuất bản báo Đảng. Mọi việc đang tiến triển thuận lợi thì công an văn hóa ách lại, thu gom với tuyên bố xanh rờn, không một lời giải trình – mà giải trình họ cũng chẳng thèm nghe: “In tác phẩm đồi trụy, cấm”. Tôi và Tô Nhuận Vỹ chạy hết các cửa, nhờ TBT báo Phụ Nữ Tp.HCM Nguyễn Thế Thanh kết nối gặp  Phó Chủ tịch Tp. HCM, phụ trách khối văn xã; gặp lãnh đạo bộ Văn hóa ở Hà Nội. Tất cả chỉ một câu: “sách đồi trụy”, mà nghe nói là lệnh từ bộ  văn hóa. Chúng tôi, tạp chí Sông Hương & báo Vũng Tàu – Côn Đảo  mất cả chì lẫn chài. Xin thưa, cái thời coi sách của nhà văn Marquez là “đồi trụy” ấy sao mà ấu trĩ  đến thế!

Cùng nhà văn, nhà báo Tô Nhuận Vỹ.

Bên lề hội thảo báo DÂN, chúng tôi nhắc lại chuyện khôi hài chảy nước mắt này. Nguyễn Khắc Phê nói vui: “Nay chúng ta đi nhậu thôi, mừng nhà văn Marquez ”. Với Nguyễn Khắc Phê, em trai bác sĩ Nguyễn Khắc Viện, dân Hà Tĩnh gốc, con người tài hoa, giàu cá tính, thông minh, nhớ dai. Hồi ký - Tự truyện của Nguyễn Khắc Phê mang tựa đề “Số phận không định trước” khá nổi tiếng về phận đời ba chìm bảy nổi của nhà văn tài hoa đồ Nghệ này. Bất cứ lúc nào khi PQT gọi: “Bác NKP ơi, bác cho bài… 2000 từ nhé, hai ngày sau, ông đã gõ vào Email bài theo đúng yêu cầu, kèm lời nhắn: “Ông check mail nhận bài nhé”. Bài của ông chẳng cần sửa chữ nào - ngòi bút của nhà văn này chín chu, quá cẩn thận.

Cùng nhà văn, nhà báo Nguyễn Khắc Phê.

Nhà báo Đinh Khắc An, chủ biên bộ sách Lịch sử báo Đảng bộ Thừa Thiên Huế, nguyên TBT báo Thừa Thiên Huế, sinh đúng ngày 6.7, ít hơn báo Dân đúng 16 năm. Khi sắp nghỉ hưu tổ chức hội thảo khá xôm tụ các báo Đảng khu vực miền Trung & tây Nguyên. Chuyện đang vui, bỗng nhiên có thằng cha nào đó “chooc dưa” từ nội bộ viết thư mạo danh tố cáo Tổng biên tập - chuyện tầm phào. Bữa qua gặp lại, Đinh Khắc An nói vui: “Tôi đi bắc Giang về lúc tối cho kịp hội thảo, cậu con trai làm khu du lịch sinh thái ngoài đó, ăn vải thiều mệt nghỉ, cứ nghĩ là nghỉ ngơi cho hết cái sự đời nhiễu nhương, nhưng ngứa ngáy quá, lại đi hội thảo báo DÂN gặp bạn hữu cho vui…”.

Hoàng Thị Thọ tặng tôi cuốn sách khá bề thế “100 năm trường Đồng Khánh - Huế”. Chị Thọ nói vui: “Kỷ niệm ngày đi đi Liên bang Xô viết bị hoãn. Anh đọc cho vui, được lắm, em biên tập, góp bài - toàn nhân vật gạo cội, cựu học sinh Đồng Khánh viết. Ta trở về tuổi Teen đi anh…”

Vui nữa là gặp lại nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm, con trai cụ Hải Triểu Nguyễn Khoa văn. Một ngày sau khi nghỉ các chức vụ to ở Trung ương, ông trở về Huế, nơi chôn nhau cắt rốn, chiều chiều đạp xe ngắm sông Hương, núi Ngự làm thơ chơi. Ông nói: “Thôi mình nghỉ cho khỏe, một đời bươn chải rồi”. Ông thâm thúy, kiến thức sâu rộng, trải đời, đĩnh đạc, mực thước, kiệm lời, con người đáng nể trọng. Tâm sự tuổi già của ông cũng là điều MINH ƯỚC, ông viết hơn một năm trước:

Có lẽ chỉ vì một vài người bạn,

Mà ta sống dai đến vậy.

Có lẽ chỉ vì người yêu ơi,

Mà ta chưa rời cuộc đời này.

Có lẽ, chẳng là gì nữa cả

Khi lá xanh đã bất tận hồn người

(Tháng 4.2017)

Kính trình mấy dòng ngắn, viết vội đêm 6.7.2018.

PHẠM QUỐC TOÀN

Chia sẻ liên kết này...